موادی که برای عایق کاری بکار می روند لازم است که قبلا امتحان خود را داده باشند و از اینرو روشی که فعلا در ایران متداول است و مدتهاست آزمایش گردیده است استفاده از قیر و الیاف بافته شده است که در این استاندارد تشریح می گردد و اصول صحیح بکار بردن آن تعیین می شود، روشن است که در صورت بکار بردن روشهای دیگری در آینده، امکان تجدید نظر در این استاندارد وجود خواهد داشت.

 - ۲هدف

در این استاندارد عایق کاری در مقابل رطوبت و آب باران ذکر گردیده و منظور جلوگیری از نفوذ آب و یا رطوبتی است که در اثر خاصیت شعریه ای یا نفوذ به دیوار کف ساختمانها منتقل می شود.

در نقاطی که منبع آب دارند این روش در صورتی کافی است که از فشار آب بر روی لایه عایق جلوگیری شود.

 - ۳تعریف و دامنه کاربرد

عایق کاری عمل است برای جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت. این امر ممکن است به صورتهای مختلف انجام گیرد و از مواد معدنی – قیر و فلزات و مواد مصنوعی برای آن استفاده می شود.

در این جزوه عایق کاری بوسیله قیر مورد نظر است که می توان از آن به تنهائی و یا توام با الیاف بافته شده، پارچه، نمد، مقوا، کاغذ و گاهی مواد معدنی استفاده کرد.

یکی از روشهای متداول در عایق کاری استفاده از قیر با الیاف بافته شده است که امتحان خود را نیز داده است و اکثر ساختمانهای عایق کاری شده با این روش پس از سالها هنوز سالم باقی مانده اند.

 - ۴عایق کاری زیربنا

الف – در ساختمانهایی که زیر زمین ندارند.

در این مورد باید خارج دیوار به ارتفاع  ۳۰سانتیمتر از کف به طور عمودی و سپس پایه دیوار به طور افقی مطابق شکلهای  ۱و  ۲در یک لایه و جهت اطمینان بیشتر در دو لایه عایق کاری شود.

در کف ساختمان باید از قلوه سنگ یا مواد دیگری استفاده شود تا از نفوذ و رطوبت به بالا حتی المقدور جلوگیری نموده و سپس باید لایه ای سیمانی به ضخامت حداقل  ۵سانتیمتر بر روی آن گسترده شود.

نوع قیر  ۶۰/۷۰یا  ۸۵/۱۰۰برای این کار مناسب می باشد.

 

ب – در ساختمانهائی که زیر زمین دارند.

در این مورد ترجیح داده می شود که دیوار اصلی عایق کاری شود ولی معمولا ابتدا دیوار محافظ را چیده و عایق کاری می شود.

در این موارد ممکن است سقف زیرزمین بالاتر از کف زمین و یا هم سطح و یا کمی پائین تر از آن باشد.

 

به این نحو که پس از ساختمان دیوار محافظ عایق کاری افقی و عمودی تا زیرسنگ از اره ادامه یابد مطابق شکل۳ … .

در مواردی که سطح زیر زمین دارای رطوبت زیاد باشد تمام سطح زیرزمین و دیواره های قائم باید عایق کاری شوند مطابق شکل ۳…..

ضخامت زیرسازی در کف باید حداقل  ۲۰سانتیمتر باشد.

در ساختمانهائی که در زیرزمین از نورگیر استفاده می شود روش معمول در شکل  ۴نشان داده.

 

 - ۵عایق کاری داخل ساختمان

عایق کاری داخل ساختمان در قسمتهای حمام، آشپزخانه و غیره نیز مشابه عایق کاری زیرین می باشد که پس از گستردن لایه سینمائی صاف و خشک باید صورت گیرد.

چون در داخل ساختمان نیز اختلاف دمای زیادی موجود نیست از اینرو کاربرد قیر  ۸۵/۱۰۰ترجیح داده می شود.

گوشه ها در عایق کاری باید به شعاع  ۴ – ۲سانتیمتر مدور بشوند.

 

 - ۶روش عایق کاری در داخل ساختمان

پس از ایجاد پی یا دیوار محافظ باید سطح آنها با قشر صافی از ماسه سیمان اندود شود و پس از خشک شدن ابتداء لایه چسبیده ای از قیر (در هوای سرد از قیر مایع  RC2و در هوای معمولی و گرم از قیر داغ و روان ۸۵/۱۰۰) بر روی آن مالیده شود. این عمل را در مورد دیوار قائم نیز ممکن است از بالا به پائین انجام داد.

 

در عایق کاری داخل ساختمان حداقل باید از دو لایه استفاده شود.

 - ۷عایق کاری بام

قبل از عایق کاری باید خصوصیات بام از لحاظ سطح، تعداد لوله های بخاری، فاضل آب و هواکش که در نقشه ساختمان مشخص گردیده است در نظر گرفته شود و بر مبنای آن زیرسازی – شیب و جهت آن تعداد لایه و نوع پوشش به طریق زیر طرح ریزی شود.

الف – زیرسازی – زیرسازی بام باید به اندازه کافی محکم باشد چنانکه از وارد شدن وزن قابل توجهی بر آن تغییر مکان ندهد. از اینرو باید از پوکه با سیمان و یا سیمان اسفنجی که سبک و محکم است استفاده شود و روی آن با قشری صاف از ملات ماسه سیمان پوشیده شود (یک قسمت سیمان و چهار قسمت ماسه) در مواردی که زیر عایق کاری اسفالت شود احتیاج به استفاده از سیمان نخواهد بود.

ب – شیب – ایجاد شیب برای روان شدن آب باران به داخل فاصل آب است که حداکثر تا  ۱۰درجه (در نقاط بارانی حداکثر شیب باید بکار برده شود) شیب می رسد.

ج – تعداد لایه – تعداد لایه ها بستگی به نوع پوشش – شرایط جوی و نوع استفاده از عایق دارد چنانکه بتوان مثلا علاوه بر ایجاد مانعی در مقابل نفوذ آب  و رطوبت در تابستان نیز از آن به عنوان مهتابی (تراس) استفاده کرد در صورتی مفروش بودن با سیمان مسلمأ هر چه تعداد لایه های عایق بیشتر باشد مقاومت زیادتری خواهد داشت و در اثر فشار و شرایط دیگر ترک پیدا نمی کند و در صورت استفاده از اسفالت می توان از تعداد کمتری از لایه های عایق استفاده کرد.

بدین ترتیب سه لایه برای اسفالت و چهار لایه برای فرش سیمانی باید بکار برده شود.

د – نوع پوش – پوشش آخری ممکن اسفالت و یا فرش سیمانی باشد که به ترتیب باید به صورت زیر صورت گیرد:

 - ۱از اسفالت پس از اتمام عایق کاری باید استفاده شود.

شن و ماسه برای اسفالت باید تا  ۱۲۰درجه سانتیگراد در هوای سرد و ۶۰  درجه سانتیگراد در هوای گرم حرارت داده شود.

نوع قیر برای این کار باید در هوای سرد و معمولی  ۸۵/۱۰۰و در هوای گرم  ۶۰/۷۰باشد.

 - ۲فرش – پس از عمل عایق کاری و گستردن لایه ای از ماسه نرم و حفظ شیب و جهت آن باید فرش سیمانی را طبق معمول بکار برد.

 - ۸روش کار

پس از تکمیل سقف بام پوشش های لازم از کف به ترتیب باید به طریق زیر صورت گیرند.

شکل ۶٫

الف – لایه ای از پوکه با سیمان یا ملات پوکه و یا بتن سبک با حفظ شیب لازم.

 

ب – ایجاد سطح صاف و تمیزی از اسفالت .

ج – ایجاد لایه ای از قیر مایع  RC2در هوای سرد و یا قیر مذاب و گرم ۶۰/۷۰،  ۸۵/۱۰۰در هوای معمولی و گرم.

د – یک لایه از الیاف بافته شده (یعنی گونی) خشک، تمیز، و بودن چروک (طبق بند  ۱۰الف).

ه – لایه ای از قیر گرم و مذاب  ۶۰/۷۰و یا ۸۵/۱۰۰

 

و – لایه ای از الیاف بافته شده در همان جهت اولیه (طبق بند  ۸د)

ز – لایه ای از قیر مذاب  R90/15و یا R85/10

ح – پوشش آخر که در بند “۷د” ذکر گردیده (اسفالت یا فرش)

 

 - ۹رعایت نکات زیر

الف – به علت گرمای نور خورشید در تابستان لازم است که آخرین پوشش بام حتی الامکان دارای رنگ روشنی باشد در غیر این صورت رنگهای تیره حرارت بیشتری جذب نموده و باعث انبساط و انقباض بیشتر لایه عایق شده و در صورت اختلاف دمای زیاد باعث ترک می شود.

ب – در ایجاد عایق لبه های الیاف بافته شده  ۵تا  ۱۰سانتیمتر بر روی یکدیگر قرار دارد و قیر بوسیله چرخک به صورت یکنواختی بر روی آن مالیده شود به طوری که تمام نقاط آن کاملا پوشیده از قیر گردد.

ج – عبور لوله های فاضل آب – در هواکش و دودکش لازم است عایق کاری به طریقی انجام شود که به پوشش بام صدمه ای نرسد و از اینرو عایق کاری بدور لوله ها یکسان نبوده و در مواردی که لوله گرم باشد (دودکش) قبل از عایق کاری بایستی از لایه سیمانی در اطراف لوله استفاده شود. (شکل ۷).

د – عایق کاری نباید در دمائی کمتر از  ۴درجه سانتیگراد انجام شود.

ه- قیرهای مصرفی را نباید بیش از  ۱۵۰درجه سانتیگراد حرارت داد زیرا در غیر این صورت مقداری از آن تجزیه شده و تبدیل به کربن می گردد بنابر این خاصیت اصلی خود را از دست خواهد داد.

و – قیر بایستی تا هنگامی که گرم بوده و کاملا به صورت مایع روانی است بکار برده شود زیرا در غیر این صورت گرانروی آن زیاد شده و قادر به پر کردن خلل و فرج مواد نخواهد بود و ممکن است قسمتی از گونی بالا به سیمان عایق کاری نشود.

ز – در شمال و جنوب روش فوق مغایرت داشته شیب بام باید بیشتر باشد. (%۵) تا بتواند مقدار آب باران به خوبی از آبرو جاری شود و از اینرو تراس قابل استفاده نخواهد بود. در جنوب نوع قیر  ۴۰/۵۰می باشد و قیر  R90/15بر روی آن باید بکار برد و یا بنحو فعلی از صفحات ساخته شده عایق استفاده شود و در شمال قیر  ۸۵/۱۰۰و R80/25 مناسب است.

 - ۱۰ویژگی های قیر:

الف – گرانروی قیر در حین آغشته کردن الیاف بافته شده و سطح سیمانی باید تا حد امکان کم باشد چنانکه بتواند به سرعت الیاف را خیس و به یک نسبت در تمام سطح نفوذ کند.

ب – درجه نفوذ قیر در  ۲۵درجه سانتیگراد ( ۷۷درجه فارنهایت) در مناطق سرد و گرم باید به ترتیب زیر انتخاب شود.

در داخل ساختمان و لایه زیرین بام

در نقاط سرد و معتدل قیر  ۸۵/۱۰۰و در نقاط گرم  ۶۰/۷۰در پوشش روئی بام

در نقاط سرد و معتدل قیر  ۸۵/۲۵و در نقاط گرم قیر  ۹۰/۱۵که به ترتیب دارای درجات نفوذ  ۲۰/۳۰و ۱۰/۲۰ می باشند.

ج – نقطه نرمی قیرها و مورد نظر حداقل  ۱۰درجه سانتیگراد از حداکثر دمای محل بیشتر باشد، مثلا در داخل ساختمان در هوای معتدل و معمولی که حداکثر دمای محل  ۴۰+ درجه سانتیگراد باشد نقطه نرمی در حدود ۵۰ درجه سانتیگراد مناسب است، قیر  ۸۵/۱۰۰دارای نقطه نرمی  ۴۵تا  ۵۲درجه سانتیگراد است و این امر با استفاده از  ۵۰درصد حجمی از مواد معدنی سخت که از توری شماره  ۳۵گذرد امکان پذیر است تابتوان از قیر مورد نظر در دمای بالاتر استفاده نمود.

(بهمین دلیل استفاده از آسفالت در پوشش نهائی مناسب تر است.)

و – حلالیت قیر در سولفور کربن نباید از  ۹۸درصد وزنی کمتر باشد.

این امر معرف خلوص قیر است و مناسب بودن آنرا در عمل عایق کاری تأئید می کنند.

جدول شماره یک ویژگیهای قیرهای مناسب را نشان می دهد.

 

 - ۱۱ویژگیهای عمومی گونی

الف – گونی باید کاملا تمیز، خشک و بدون آلودگی و حتی الامکان بدون چروک باشد.

ب – گونی باید  ۱۱۷سانتیمتر عرض و هر متر آن حداقل  ۴۵۰گرم وزن داشته باشد.

(طبق استاندار گونی مؤسسه استاندارد ایران).

 - ۱۲ ویژگی های گونی آغشته شده به قیر

الف – کشیدن شدن: گونی آغشته شده به قیر باید دارای چنان استحکامی باشد که اگر حداقل به اندازه دو درصد طول آن کشید شود پاره نگردد و ترک در آن ایجاد نشود زیرا در غیر این صورت به علت انبساط و انقباض و فشار قسمتهای مختلف ساختمان پاره می شود و نمی تواند عایق خوبی باشد.

ب – خم شدن  – گونی آغشته شده اگر بدور صفحه مدوری به شعاع  ۲۵میلیمتر در دمای صفر درجه سانتیگراد پیچیده شود نباید ترک بخورد.

ج – مقاومت در مقابل حرارت – سطح خارجی گونی آغشته شده به قیر (خصوصأ در مورد پوشش نهائی بام) اگر آزادانه در  ۷۰درجه سانتیگراد به مدت دو ساعت نگهداشته شود نباید قیر آن نرم و روان شود.

ه – هر متر از گونی آغشته شده باید  ۱۱۷سانتیمتر عرض و حداقل سه کیلو و دویست گرم وزن داشته باشد.

و – ضخامت – ضخامت قیر و گونی باید حداقل ۳میلیمتر باشد.

ز – تردی – پس از حرارت دادن گونی آغشته به مدت  ۵ساعت در دمای  ۵۰درجه سانتیگراد و خنک کردن آن تا دمای معمولی نباید گونی ترک بخورد.

ح – عدم آلودگی – در هنگام پوشش بام از آلوده کردن گونی آغشته با مواد معدنی محلول در آب باید خودداری شود زیرا این موارد رطوبت را جذب می کند و در نتیجه حل می شوند و تولید خلل و فرج می کنند.

(در زیرسازی نیز باید از بکار برند آهک احتراز شود).

ط – همواری آغشتگی – از حبس شدن حباب هوا در گونی آغشته شده جلوگیری شود زیرا در غیر این صورت تغییرات دما باعث انبساط و انقباض هوا می گردد و پوشش را سوراخ می کند.